در سال‌های اخیر، برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی بدون زیرساخت لازم با ارز دولتی تجهیزات پزشکی وارد کرده‌اند که اکنون بلااستفاده در انبارها مانده‌اند.
نتیجه واردات عجولانه و بدون زیرساخت
تجهیزات پزشکی در انبارها خاک می‌خورند!
برای مثال چندی پیش غلامعلی گدازنده، مشاور عالی رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران به انباشت برخی تجهیزات درمانی مثل «پت اسکن» و «آنژیوگرافی» به مدت چهار سال در انبارهای این دانشگاه اشاره کرده بود.
این در حالی است که دانشگاه‌هایی در کشور وجود دارند که به‌شدت به همین تجهیزات نیاز دارند اما به دلایل مختلف ازجمله کمبود بودجه یا تخصیص نیافتن ارز دولتی، از خرید آن‌ها بازمانده‌اند یا مجبور شده‌اند به استفاده از تجهیزات دست دوم بسنده کنند.
اما مشکل یاد شده ریشه در چه عواملی دارد، پیامدهای احتمالی آن چیست و متولیان برای رفع این چالش چه تدابیری اندیشیده‌اند؟
نبود نظام دقیق نیازسنجی و سطح‌بندی خدمات
طاهر موهبتی، معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضمن تأیید این موضوع، می‌گوید: متأسفانه در برخی موارد مشاهده شده دانشگاه‌های علوم پزشکی تجهیزاتی را وارد کرده‌اند که اصلاً زیرساخت نصب و بهره‌برداری از آن را ندارند. البته این مسئله تنها به نبود زیرساخت محدود نمی‌شود چون ناتوانی در جابه‌جایی تجهیزات نیز مشکل بزرگی است. مثلاً در یکی از استان‌ها، قصد داشتیم دستگاهی را که به آن نیاز نبود، به شهری دیگر منتقل کنیم. اما این تصمیم با مخالفت شدید مقامات محلی، از جمله نماینده مجلس، فرماندار و حتی امام جمعه آن منطقه مواجه شد. فضای عمومی و رسانه‌ای اجازه جابه‌جایی تجهیزات را نمی‌دهد، حتی وقتی دستگاه واقعاً بدون استفاده است.
وی اگرچه معتقد است به لحاظ علمی، ریشه‌های پدیده یادشده باید از سوی معاونت درمان وزارت بهداشت مطرح شود، اما اظهار می‌کند: البته ریشه‌های این موضوع تا حدی قابل حدس است. یکی از آن‌ها به نبود نیازسنجی دقیق و سطح‌بندی خدمات درمانی برمی‌گردد. مثلاً در مواردی دیده‌ایم بیمارستان اصلاً نیازی به وسیله‌ای نداشته، اما به‌دلیل اقدام یک خیّر یا فرصت استفاده از ارز دولتی، آن وسیله خریداری شده و حالا بدون استفاده مانده است. این مسائل نشان‌دهنده نبود نظام دقیق نیازسنجی و سطح‌بندی خدمات است.
موهبتی ادامه می‌دهد: اگرچه سطح‌بندی خدمات و تأییدیه کمیسیون ماده ۲۰ پیش‌نیاز تخصیص تجهیزات است، اما گاهی حتی با وجود تأیید اولیه، دانشگاه در تأمین سهم مالی خود (۵۰ درصد) یا آماده‌سازی محل دچار مشکل می‌شود. این اتفاق موجب می‌شود دستگاه‌ها پس از خرید، همچنان نصب نشده باقی بمانند.
معاون توسعه و مدیریت منابع وزارت بهداشت، درخصوص راهکارش برای حل مشکل یاد شده هم می‌گوید: برای این منظور از زمان آغاز به کار در این حوزه رسماً به هیئت امنای ارزی ابلاغ کردیم خرید هرگونه تجهیزات پزشکی جدید باید منوط به عقد قرارداد تأمین زیرساخت و انجام حداقل ۶۰ درصد از آن باشد. به عنوان نمونه، اگر دانشگاهی قصد خرید دستگاه ام‌آرآی دارد، باید ابتدا محل نصب آن را آماده و استانداردهای لازم را تأمین کند سپس وارد مرحله سفارش شود. ما فقط زمانی اجازه ثبت سفارش می‌دهیم که مطمئن شویم ۶۰درصد کار آماده‌سازی انجام شده است.
وی در همین زمینه تأکید می‌کند: از این پس، حتی اگر دستگاهی وارد کشور شده باشد و در گمرک آماده تحویل باشد، مادامی که زیرساخت لازم در محل مقصد آماده نشده باشد، تحویل داده نخواهد شد و به جای دیگری که آماده است اختصاص خواهد یافت. این تصمیم برای جلوگیری از تکرار تجربیات تلخ گذشته گرفته شده است.
با اجرای مصوبه جدید، این مشکل برطرف می‌شود
دکتر سید سجاد رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز تقریباً نگاهی مشابه به موضوع دارد و می‌گوید: تجهیزات پزشکی گاهی براساس فشارهای سیاسی یا اجتماعی و بدون فراهم شدن زیرساخت داده شده یا بعضی جاها تجهیزات گرفتند و قرار بوده بودجه برای ساخت محل نصب آن هم داده شود اما بودجه مورد نظر به دلایل مختلف که عمدتاً مالی است، به دانشگاه تخصیص پیدا نکرده است. یا تجهیزات تحویل دانشگاه علوم پزشکی شده اما ممکن است شرکت ارائه‌دهنده سرویس نصب در راه‌اندازی تجهیزات مشکل داشته باشد. تمام این عوامل موجب شده برخی از تجهیزات پیشرفته وارد شده به کشور هنوز نصب نشده و به مرحله بهره‌برداری نرسیده باشند.
وی با اشاره به اینکه از زمان تصدی معاونت درمان به دانشگاه‌های علوم پزشکی پیام داده هرچه سریع‌تر باید تجهیزات پزشکی تحویلی خود را نصب و راه‌اندازی کنند، می‌افزاید: در غیر این صورت دستگاه یا دستگاه‌های مورد نظر به دانشگاه‌های علوم پزشکی دیگر که نیازمند تجهیزات و ملزومات پزشکی پیشرفته هستند و محل نصب آن‌ها را هم دارند، تحویل می‌شود تا مورد استفاده قرار بگیرد.
تجهیزاتی که نصب و راه اندازی نمی شود
رضوی ادامه می‌دهد: ان‌شاءالله اگر با همین دست فرمان جلو برویم بیشتر این‌گونه تجهیزات در همان محل‌های پیش‌بینی شده خود نصب و راه‌اندازی خواهند شد.
وی در پاسخ به اینکه مگر پیش از صدور مجوز برای واردات تجهیزات پزشکی توسط وزارت بهداشت، نیازسنجی صورت نمی‌گیرد تا پس از واردات و تحویلشان به دانشگاه‌های علوم پزشکی شاهد راه‌اندازی نشدن برخی از آن‌ها نباشیم، می‌گوید: قطعاً نیازسنجی از سوی وزارت بهداشت انجام می‌شود، حتی تجهیزات خریداری هم می‌شود اما به دلایل یاد شده در برخی مواقع نصب و راه‌اندازی نمی‌شود. برای رفع این مشکل برنامه ما در حال حاضر این است علاوه بر انجام نیازسنجی دقیق، تحویل تجهیزات پزشکی وارداتی منوط به فراهم بودن محل نصب آن‌ها باشد. در واقع دانشگاه‌ها را برای برخورداری از تجهیزات پزشکی به صورت دقیق نیازسنجی کرده و حتی اقدام به خریداری و واردات آن‌ها هم می‌کنیم اما به دانشگاه‌ها تحویل نمی‌دهیم مگر اینکه محل نصب آن‌ها آماده شده باشد.
قبلاً به خاطر بحث‌های مختلف، تجهیزات پزشکی تحویل دانشگاه‌ها می‌شد اما براساس مصوبه جدید وزارت بهداشت، تحویل تجهیزات پزشکی منوط به تأمین محل نصب آن‌ها از سوی دانشگاه علوم پزشکی است و ان‌شاءالله با اجرای این مصوبه، مشکل یاد شده برطرف می‌شود.
انباشت تجهیزات پزشکی پیشرفته خیانت است
علیرضا چیذری، رئیس انجمن صنفی تولید، تأمین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی و دارویی در این زمینه به مهر گفته است: درخصوص انباشت برخی تجهیزات پزشکی داخل انبار یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی، انتقادهای زیادی وارد است.
وی می‌افزاید: باید توجه کنیم نظام سطح‌بندی باید کاملاً اجرا شود، این‌ها چندین میلیون دلار سرمایه مملکت است که می‌توانست در شهرهایی که امکانات زیرساختی برای آن‌ها وجود دارد، نصب شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
چیذری ادامه می‌دهد: قاعدتاً تفکر برخی از مسئولان و رؤسای وقت چنین دانشگاه‌هایی بر این بوده که چون قیمت ارز دچار نوسان است و احتمال دارد در آینده نتوانند تجهیزات پزشکی پیشرفته را تهیه کنند برای خرید چنین دستگاه‌هایی شتاب کرده‌اند. یعنی ابتدا اقدام به خرید دستگاه کردند تا بعدها محل یا مرکز نصب آن‌ها را بسازند و این‌گونه بتوانند با قیمت کمتری اقدام به تهیه و راه‌اندازی تجهیزات مورد نظرکنند.
دوراندیشی یا احتکار؟
وی می‌افزاید: متأسفانه و شوربختانه همه این مسائل به دلیل عدم ثبات ارزش پول ملی به وجود می‌آید. باید برای حفظ و ثبات ارزش پول ملی بسترهای تصمیم‌گیری و رفاهی فارغ از ترس جهش‌های ارزی ایجاد کنیم.
رئیس انجمن صنفی تولید، تأمین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی و دارویی، اقدام برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی به انباشت تجهیزات پزشکی پیشرفته را نه دوراندیشی، بلکه احتکار می‌داند و می‌گوید: بعضی از شهرها و مناطق کشور به‌شدت به چنین دستگاه‌هایی نیاز داشتند و می‌توانستند با نصب آن‌ها برای تشخیص، پایش، پیشگیری و درمان بیماران سرطانی و... اقدام کنند اما این تجهیزات در انبارها خاک می‌خورد و این یک خیانت است.
وی ادامه می‌دهد: دومین مسئله، عمر مفید گارانتی این نوع دستگاه‌ها و مواد مصرفی آن‌هاست که دچار استهلاک می‌شود، به‌خصوص موادی که در پت اسکن استفاده می‌شود. همچنین ورژن این دستگاه‌ها نیز مهم است؛ دستگاهی که چهار سال در انبار و یک سال در گمرک بوده، یک سال قبل‌تر هم تولید شده این ورژن ۶ سال پیش است و حتماً نیازمند به‌روزآوری نرم‌افزار است تا عملکرد دستگاه روز دنیا را داشته باشد. بنابراین چنین اتفاقی نباید تکرار شود، چون این موضوع موجب پایین آمدن کیفیت محصول، هدررفت منابع و حتی بدون مصرف باقی ماندن آن می‌شود.
منبع : روزنامه قدس
