رئیس انجمن صنفی متخصصین تجهیزات پزشکی کشور می‌گوید که استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده در بیمارستان‌های دولتی به جای دستگاه‌های فرسوده به نفع مردم است اما قانون اجازه نمی‌دهد.
احمد مسلمی رئیس هیات مدیره انجمن صنفی متخصصین تجهیزات پزشکی کشور برای خلاص شدن از تجهیزات پزشکی فرسوده در مراکز درمانی، استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی‌شده را به جای خرید تجهیزات نو با قیمتی حدود یک پنجم پیشنهاد می‌دهد. مسلمی می‌گوید: استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده هم به نفع کشور است و هم بیماران زیرا حداقل ۳۰۰ میلیون دلار برای نظام سلامت صرفه‌جویی ارزی دارد و بیماری بیماران را دقیق‌تر تشخیص می‌دهد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
چند درصد از تجهيزات پزشكی موجود در كشور بازچرخانی شده است؟
نمی‌توان به صورت دقیق اعلام کرد چند درصد از تجهیزات پزشکی موجود در کشور بازچرخانی و بازتولید شده‌اند. در حال حاضر آمار مشخص و قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد. در بخش دولتی یعنی در بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی، استفاده از تجهیزات بازچرخانی شده به طور کامل ممنوع است و هیچ مرکز درمانی دولتی مجاز به استفاده از آنها نیست. مردم می‌توانند با خیال آسوده اطمینان داشته باشند که در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی، هیچ‌گونه تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و تمامی دستگاه‌ها از سلامت، کارایی و استانداردهای لازم برخوردار هستند.
استفاده از تجهيزات بازچرخانی شده چه مزایایی دارد؟
اینکه از تجهیزات بازچرخانی در مراکز دولتی استفاده نمی‌شود، از یک سو خوب است و از سوی دیگر چالش‌هایی ایجاد می‌کند زیرا در بخش دولتی نیز به این تجهیزات نیاز داریم. در حال حاضر به دلیل محدودیت‌های مالی امکان خرید تجهیزات نو برای بخش دولتی وجود ندارد درحالی‌که نیاز واقعی وجود دارد؛ بنابراین ضروری است مسوولان و متولیان به دنبال راهکارهای اقتصادی و استاندارد برای تامین تجهیزات موردنیاز باشند، مانند استفاده کنترل شده و ایمن از تجهیزات بازچرخانی شده با رعایت کامل اصول بهداشتی و استانداردهای پزشکی، تا خدمات درمانی با کیفیت پایین نیاید و مردم آسیبی نبینند.
چرا با وجود نیاز استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده در بخش دولتی ممنوع است؟
قانون به ما اجازه نمی‌دهد که تجهیزات بازچرخانی شده را خریداری کنیم، به همین دلیل خرید دستگاه‌های دست دوم و بازتولید شده برای مراکز درمانی دولتی به صورت رسمی ممنوع است. براساس قانون حتی یک آزمایشگاه دولتی نمی‌تواند از تجهیزات دست دوم استفاده کند. نتیجه این وضعیت آن است که دستگاه‌های موردنیاز، بلااستفاده و خاموش باقی می‌مانند و خدمات درمانی از مردم گرفته می‌شود درحالی‌که همین دستگاه‌های بازتولید شده در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرند و همان بیماران برای انجام تصویربرداری، آزمایش یا خدمات دیگر به مراکز خصوصی فرستاده می‌شوند تا با همان دستگاه‌های بازتولیده شده کارشان انجام شود.
چند درصد از مراکز درمانی خصوصی از تجهیزات پزشکی دست دوم استفاده می‌کنند؟
بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد از تجهیزات پزشکی مورد استفاده در بخش خصوصی از جمله کلینیک‌ها، مطب‌ها و درمانگاه‌های خصوصی بازچرخانی شده هستند. حتی در برخی موارد ممکن است این تجهیزات تعمیر و سرویس نشده باشند و به صورت دست دوم یا قاچاق وارد کشور شده باشند. به عنوان مثال پزشکی که برای مطب خود به دستگاه سونوگرافی نیاز دارد، پس از بررسی بازار متوجه می‌شود دستگاه نو با قیمت حدود پنج میلیارد تومان به فروش می‌رسد درحالی‌که نمونه دست دوم همان دستگاه را می‌تواند با هزینه‌ای بسیار کمتر تهیه کند. به همین دلیل بسیاری از پزشکان جوان و رزیدنت‌هایی که تازه فارغ‌التحصیل شده‌اند و توان مالی بالایی ندارند، ناچار به خرید این تجهیزات می‌شوند. با این حال، استفاده از چنین دستگاه‌هایی که احتمال دارد قاچاق یا غیرقانونی باشند، می‌تواند خطراتی برای بیماران ایجاد کند و نیازمند نظارت دقیق و ساماندهی از سوی نهادهای ذی‌ربط است.
هر کشوری بر اساس میزان تولید ناخالص داخلی (GDP) خود دارای سرانه سلامت مشخصی است. طبق قانون ایران، سرانه سلامت باید معادل ۷/۵ درصد از GDP باشد اما در عمل بودجه‌ای که دولت برای بخش سلامت پرداخت می‌کند تنها حدود ۳/۵ درصد از تولید ناخالص داخلی است؛ یعنی تقریبا نصف مقدار مصوب قانونی. با وجود این تفاوت، در بسیاری از کشورهایی که سه تا چهار برابر ایران سرانه سلامت دارند، استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده امری مجاز و قانونی است. دلیل آن هم روشن است زیرا برای این موضوع قانون، استاندارد و سازوکار نظارتی دقیق تدوین کرده‌اند. به عنوان نمونه، ایالات متحده آمریکا که بزرگترین بازار تجهیزات پزشکی جهان را در اختیار دارد و بیشترین میزان تولید، توزیع و مصرف را در این حوزه دارد، استفاده از تجهیزات بازچرخانی شده را مجاز است اما تنها در صورتی که فرآیند بازسازی، تست ایمنی و تائید کیفی آن طبق قوانین فدرال و نظارت سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) انجام شده باشد.
کدام تجهیزات پزشکی قابلیت بازچرخانی دارند؟
برخی از تجهیزات پزشکی، مصرفی هستند و برخی دیگر در گروه تجهیزات دستگاهی قرار می‌گیرند. تجهیزات مصرفی معمولا یکبار مصرف یا در برخی موارد چند بار مصرف هستند؛ به این معنا که پس از یک تا چهار یا پنج بار استفاده باید به طور کامل دور انداخته شوند. در بسیاری از کشورها برای این موضوع قانون‌گذاری شده است تا تجهیزاتی که با خون یا مایعات بدن بیمار تماس مستقیم دارند، تحت هیچ شرایطی دوباره بازتولید یا استفاده نشوند زیرا ممکن است خطر انتقال بیماری‌هایی مانند هپاتیت یا عفونت‌های خونی را به همراه داشته باشند. برخی از اقلام مانند سرنگ‌ها صرفا یکبار مصرف هستند اما بسیاری از تجهیزات پزشکی دیگر را می‌توان پس از انجام سرویس و بازبینی کامل، دوباره مورد استفاده قرار داد. در ایالات متحده، به این فرآیند "بازتولید" گفته می‌شود. بیمارستان‌ها تجهیزات پزشکی و دستگاه‌های خود را به شرکت‌های تخصصی تحویل می‌دهند تا آنها را بررسی کنند. دستگاه‌هایی که قابل بازتولید نیست معدوم می‌شوند و آنهایی که قابلیت بازچرخانی دارند، با طی کردن مراحل فنی و بهداشتی مشخص، مجددا آماده مصرف می‌شوند. پس از پایان این فرآیند، شرکت‌ها برچسبی روی دستگاه نصب می‌کنند که نشان می‌دهد این وسیله بازتولید شده است.
قیمت این تجهیزات چند است؟
این تجهیزات ۴۰ درصد از تجهیزات نو قیمت دارد. در چنین شرایطی، مشتری یا مرکز درمانی حق انتخاب دارد؛ می‌تواند دستگاه نو را با قیمت بالاتر خریداری کند یا نمونه بازتولیدشده را با هزینه‌ای به مراتب کمتر تهیه کند. این سیاست در بسیاری از کشورها به کاهش هزینه‌های درمان و جلوگیری از اسراف منابع کمک قابل توجهی کرده است.
عمر دستگاه‌هایی که در دنیا بازچرخانی می‌شود، چند سال است؟
در بیشتر کشورهای پیشرفته، عمر مفید تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی معمولا ۵ سال و در نهایت ۷ سال در نظر گرفته می‌شود. حتی اگر دستگاه پس از این مدت هنوز سالم و قابل استفاده باشد، باز هم تعویض می‌شود زیرا فناوری‌های جدید با دقت، سرعت و ایمنی بیشتر وارد بازار می‌شوند. در کشورهایی مانند آلمان، ژاپن و سایر کشورهای صنعتی پیشرو، این دستگاه‌ها پس از پایان عمر مفید خود از چرخه مصرف داخلی خارج می‌شوند و با قیمتی حدود یک‌دهم ارزش اولیه به فروش می‌رسند. بسیاری از کشورها از همین مسیر، تجهیزات بازچرخانی‌شده یا دست دوم را با هزینه‌ای به مراتب پایین‌تر خریداری می‌کنند تا بتوانند از فناوری روز دنیا بهره‌مند شوند، بدون آنکه بار مالی سنگینی بر نظام سلامت خود تحمیل کنند.
آیا دستگاه‌های بازچرخانی شده کارایی و کیفیت دستگاه نو را دارد؟
در ایران بسیاری از دستگاه‌های پزشکی تا حدود ۲۵ سال مورد استفاده قرار می‌گیرد درحالی‌که در بسیاری از موارد، این دستگاه‌ها دقت اولیه خود را از دست داده و دیگر تشخیص‌های درستی ارائه نمی‌دهند. در چنین شرایطی، می‌توان از دستگاه‌های بازتولید شده که از نظر فنی سالم و استاندارد هستند، با قیمت بسیار پایین‌تر استفاده کرد و آنها را جایگزین تجهیزات فرسوده ۲۵ ساله کرد. دولت باید برای این موضوع یک سازوکار قانونی و شفاف طراحی کند تا امکان واردات این تجهیزات به‌صورت رسمی، ایمن و تحت نظارت فراهم شود. ما از طرح استفاده از تجهیزات بازتولید شده به صورت صددرصدی حمایت می‌کنیم چرا که اقدامی منطقی، اقتصادی و قابل نظارت است. در حال حاضر، استفاده از این تجهیزات به صورت قاچاق و غیررسمی انجام می‌شود، بدون آنکه نظارت دقیقی بر سلامت و ایمنی آنها وجود داشته باشد. اگر دولت این روند را قانونمند کند، می‌توان علاوه بر کاهش هزینه‌ها، از بروز تخلفات نیز جلوگیری کرد. در شرایط فعلی، واردات این دستگاه‌ها ممنوع است اما متاسفانه همچنان از مسیرهای غیرقانونی و زیرزمینی وارد کشور می‌شوند و در برخی مراکز درمانی خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورت شناسایی این افراد و مجموعه‌ها، اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز موظف است با آنها برخورد و مجازات قانونی را اعمال کند.
صرفه اقتصادی استفاده از تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده چقدر است؟
در صورت مجاز شدن واردات تجهیزات پزشکی بازچرخانی شده، کشور می‌تواند حداقل بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی داشته باشد؛ رقمی که برای نظام سلامت و به ویژه وزارت بهداشت از اهمیت بالایی برخوردار است. این میزان صرفه‌جویی می‌تواند در تامین تجهیزات نو، ارتقای زیرساخت‌های درمانی و بهبود خدمات به بیماران مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر کاهش هزینه‌ها، واردات قانونی و نظارت شده بر این تجهیزات باعث می‌شود فرآیندهای قاچاق کنترل و سلامت بیماران تضمین شود. به همین دلیل، کارشناسان حوزه سلامت پیشنهاد می‌کنند دولت با تدوین ضوابط مشخص، مسیر قانونی برای ورود این دستگاه‌ها را فراهم کند تا از مزایای اقتصادی و فنی آن به بهترین شکل بهره‌برداری شود.
با واردات تجهیزات بازچرخانی شده تکلیف تولیدکننده‌ها و واردکنندگان چه می‌شود؟
در واقع ممکن است شرکت‌های واردکننده و تولیدکننده مخالف قانونی شدن واردات تجهیزات باتولید شده باشند زیرا به ضرر آنها می‌شود. البته می‌توانیم به دستگاه‌هایی که نمونه آن در داخل کشور تولید می‌شود اجازه واردات ندهیم.
کدام تجهیزات پزشکی وارداتی هستند؟
دستگاه‌های تخصصی مانند ام.آر.آی، آنژیوگرافی و سایر تجهیزات تصویربرداری پیشرفته هنوز در داخل کشور تولید نمی‌شوند؛ به نفع نظام سلامت و بیماران است که به جای استفاده از دستگاه‌های فرسوده و کم‌دقت، از تجهیزات بازچرخانی شده باکیفیت و استاندارد بهره بگیریم. این اقدام علاوه بر ارتقای کیفیت تشخیص و درمان، می‌تواند به کاهش هزینه‌های درمانی بیماران نیز منجر شود. به عنوان مثال می‌توان دستگاه‌های آنژیوگرافی دست دوم را با قیمتی حدود یک پنجم دستگاه نو خریداری کرد، آنها را وارد کشور و پس از بازچرخانی، مجددا مورد استفاده قرار داد. در حال حاضر یک دستگاه آنژیوگرافی نو حدود ۶۰۰ هزار یورو قیمت دارد اما نمونه‌ای که تنها چهار تا پنج سال کار کرده است، با حدود ۱۰۰ هزار یورو قابل خریداری و واردات است. این دستگاه پس از بازچرخانی در داخل کشور می‌تواند با قیمت حدود ۲۰۰ هزار یورو فروخته شود. در این حالت، طرح مذکور حدود ۴۰۰ هزار یورو صرفه اقتصادی برای کشور به همراه دارد. البته واردات تجهیزات بازچرخانی شده تنها باید در حوزه‌هایی انجام گیرد که تولید مشابه داخلی وجود ندارد تا به صنایع داخلی آسیب نرسد.
دولت می‌تواند به همان اشخاصی که واردکننده تجهیزات نو هستند، مجوز بدهد تا تجهیزات دست دوم را برای بازچرخانی به کشور وارد کنند. حتی بهتر و راحت تر از تجهیزات نو می‌توانند وارد کنند اما ممکن است شرکت‌ها رضایت نداشته باشند. من شرکت واردکننده‌ای می‌شناسم که مشتاق واردات تجهیزات دست دوم است. آن شخص می‌گوید: «آقا من میتونم این تجهیزات را با یک پنجم قیمت نو وارد کنم، سرویس و تعمیر کنم و با سود خیلی بیشتر بفروشم.» نه تنها سود واردات تجهیزات دست دوم برای واردکننده بیشتر است بلکه مصرف‌کننده هم از نظر کیفی و قیمتی سود می‌کند اما دولت اجازه نمی‌دهد.
چرا دولت مخالف است؟
واقعا دلیل مشخصی ندارد. یک زمانی واردات و استفاده از تجهیزات بازچرخانی شده به ضرر جان بیمار است، بله باید ممنوع شود. ما نمی‌خواهیم از تجهیزاتی استفاده کنیم که به مردم آسیب می‌رساند و به ضرر مردم است. ما می‌خواهیم از تجهیزاتی استفاده کنیم که مشکل بیمار را دقیق‌تر تشخیص دهد. وسیله‌ای که برای مردم ضرر دارد را وارد نکنید اما یک دستگاه ام.آر.آی یا یک دستگاه آنژیوگرافی و ... که در کشور تولید نمی‌شود و بسیاری از دستگاه‌هایی که در مراکز درمانی برای بیماران استفاده می‌شود حداقل برای ۲ دهه پیش است، حتی واردات بازچرخانی شده آن، خدمت به مردم است. اگر واردکننده نگران بیزینس‌اش است دولت به او مجوز واردات این دستگاه‌ها را بدهد که برایش سود چند برابری دارد. قول می‌دهم سود این واردات برای کشور بیش از ۳۰۰ میلیون دلار است. باید دولت اجازه این نوع از واردات تجهیزات پزشکی را بدهد اما طب قانون و ضابطه درست.
منبع : خبرگزاری فارس
